Trong quá trình tham gia tố tụng đối với các vụ án hình sự, văn bản quan trọng nhất của luật sư chính là luận cứ. Luận cứ có thể bao gồm luận cứ bào chữa cho bị cáo, luận cứ bảo vệ cho bị hại, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan hoặc luận cứ bảo vệ các đương sự khác trong giai đoạn đưa vụ án ra xét xử.

Luận cứ bào chữa hay luận cứ bảo vệ đều là những văn bản thể hiện quan điểm của luật sư với tư cách là người bào chữa hoặc người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho thân chủ của mình. Đây cũng chính là sản phẩm của quá trình nghiên cứu hồ sơ, tham gia tố tụng, nghiên cứu các văn bản pháp luật, thu thập, tìm kiếm những chứng cứ có giá trị chứng minh để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ. Mặt khác, đây cũng là văn bản thể hiện kiến thức, khả năng, kinh nghiệm của luật sư khi tham gia bào chữa, nhằm thuyết phục hội đồng xét xử và là chỗ dựa vững chắc về tâm lý cho thân chủ cũng như gia đình, người thân của họ.

Vì vậy, việc chuẩn bị luận cứ cũng như kỹ năng, kinh nghiệm chuẩn bị luận cứ trong vụ án hình sự là rất quan trọng, là kiến thức “nằm lòng” mà mỗi luật sư cần trau dồi trong quá trình hành nghề. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ đưa ra một số kinh nghiệm cần thiết đối với luật sư trong quá trình chuẩn bị luận cứ bào chữa trong vụ án hình sự.

Để chuẩn bị được bản luận cứ thật tốt, đầy đủ và có tính thuyết phục cao, luật sư phải tiến hành một số hoạt động như:

• Nghiên cứu hồ sơ: Các thông tin có trong hồ sơ vụ án là những thông tin quan trọng, giúp luật sư bám sát và tìm ra được những vấn đề mấu chốt của vụ án như tội danh, các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, căn cứ chứng minh vô tội, khung hình phạt… Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu hồ sơ, luật sư còn là người phát hiện những sai phạm, vấn đề thiếu sót trong đánh giá chứng cứ, vi phạm tố tụng của cơ quan có thẩm quyền để kịp thời đưa ra kiến nghị nhằm khắc phục sai sót, đảm bảo quá trình điều tra, xét xử diễn ra công bằng, khách quan, đúng pháp luật.
• Thu thập thêm tài liệu, chứng cứ: Ngoài những tài liệu thu thập được từ phía cơ quan điều tra và các cơ quan tố tụng khác, luật sư cần chủ động tìm hiểu, bổ sung các tình tiết chứng cứ có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án nhưng chưa được cơ quan điều tra, toà án xem xét. Trong đó, việc thu thập và giao nộp thêm chứng cứ, đồ vật, tài liệu mới cần bảo đảm tính hợp pháp về mặt hình thức và tính xác thực tính liên quan về mặt nội dung bằng những cách thức và những biện pháp theo quy định của pháp luật.
• Thăm gặp, trao đổi với bị can: Trong quá trình gặp và trao đổi với bị can trong trại tạm giam, luật sư cần thu thập những thông tin mà bị can cung cấp để đối chiếu, đánh giá với những chứng cứ khác đã thu thập được; đồng thời trao đổi với bị can về tính chất, mức độ, hậu quả hành vi và những tình huống sẽ phát để bị can xác định tốt tư tưởng, trấn an tâm lý chuẩn bị cho việc xét xử tại toà án.
• Kiến nghị, đề xuất với Viện kiểm sát, Tòa án: Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ, đánh giá chứng cứ của vụ án, nếu còn những điểm nghi vấn, mâu thuẫn hoặc phát hiện có sai phạm trong quy trình, thủ tục tố tụng, luật sư có thể gửi kiến nghị, đề xuất bằng văn bản đến cơ quan điều tra, toà án, viện kiểm sát để trình bày những vấn đề liên quan đến những tình tiết sự kiện mới phát sinh, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ cũng như bảo đảm vụ án được giải quyết khách quan, công bằng.

Sau khi thực hiện xong các công việc trên, luật sư sẽ tiến hành chuẩn bị bản luận cứ bào chữa hoặc luận cứ bảo vệ. Điều quan trọng là bản luận cứ cần đáp ứng được một số yêu cầu như: có bố cục chặt chẽ, ngắn gọn, rõ ràng, súc tích; các chứng cứ được sử dụng phải chính xác, bảo đảm độ tin cậy; các quan điểm đề xuất phải rõ ràng, không vì bênh vực quyền lợi cho thân chủ của mình mà làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM