Tranh chấp thương mại là gì? Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại

Giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại là quá trình các bên sử dụng các phương thức phù hợp để xử lý mâu thuẫn, bảo vệ quyền và lợi ích kinh tế. Mục tiêu là tìm giải pháp tối ưu, tiết kiệm thời gian, chi phí và đảm bảo quyền lợi. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng Công ty Luật GV Lawyers khám phá tranh chấp thương mại là gì và so sánh các phương thức giải quyết qua bài viết dưới đây.

Tranh chấp thương mại là gì?

Theo Điều 3 Luật Thương mại 2005, hoạt động thương mại được hiểu là các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động kinh doanh khác.

Từ khái niệm này, tranh chấp thương mại có thể được hiểu là sự mâu thuẫn hoặc bất đồng phát sinh giữa các bên trong quá trình thực hiện quyền và nghĩa vụ liên quan đến hoạt động kinh doanh thương mại.

Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại

Điều 317 Luật Thương mại 2005 quy định về các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại như sau:

Hình thức giải quyết tranh chấp

1. Thương lượng trực tiếp giữa các bên.
2. Hòa giải với sự tham gia của một tổ chức, cơ quan hoặc cá nhân do các bên thống nhất lựa chọn làm trung gian hòa giải.
3. Giải quyết tranh chấp tại Trọng tài hoặc Tòa án.

Các thủ tục giải quyết tại Trọng tài và Tòa án sẽ tuân theo quy định tố tụng của pháp luật hiện hành.

Dựa trên quy định này, có thể xác định bốn hình thức giải quyết tranh chấp thương mại phổ biến gồm:

Thương lượng trực tiếp giữa các bên

Hình thức thương lượng trực tiếp là quá trình các bên tranh chấp tự nguyện trao đổi, bàn bạc để tìm ra giải pháp chung, nhằm loại bỏ mâu thuẫn mà không cần sự can thiệp hoặc quyết định từ bên thứ ba.

Quá trình này không bị ràng buộc bởi các quy định pháp luật về trình tự và thủ tục, hoàn toàn dựa vào sự đồng thuận của các bên tham gia. Kết quả đạt được sẽ phụ thuộc vào khả năng đàm phán và thiện chí của các bên.

Hòa giải trong giải quyết tranh chấp thương mại

Khái niệm hòa giải thương mại

Hòa giải là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua sự hỗ trợ của một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên tranh chấp thống nhất chọn làm trung gian hòa giải.

Theo khoản 1 Điều 3 Nghị định 22/2017/NĐ-CP, hòa giải thương mại được định nghĩa như sau:

• Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp dựa trên thỏa thuận của các bên, với sự hỗ trợ của hòa giải viên thương mại để xử lý tranh chấp, tuân theo các quy định tại Nghị định này.

Nguyên tắc hòa giải thương mại

Điều 4 Nghị định 22/2017/NĐ-CP quy định các nguyên tắc cơ bản trong quá trình hòa giải thương mại, bao gồm:

1. Tự nguyện và bình đẳng: Các bên tham gia hòa giải dựa trên tinh thần tự nguyện và có quyền, nghĩa vụ ngang nhau trong quá trình hòa giải.
2. Bảo mật thông tin: Toàn bộ thông tin liên quan đến tranh chấp phải được giữ bí mật, trừ khi các bên có thỏa thuận khác bằng văn bản hoặc pháp luật yêu cầu công khai.
3. Hợp pháp và đạo đức: Nội dung thỏa thuận hòa giải không được vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội, hoặc gây ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bên thứ ba.

Điều kiện để áp dụng hòa giải thương mại

Theo Điều 6 Nghị định 22/2017/NĐ-CP, tranh chấp thương mại có thể được giải quyết bằng hòa giải nếu các bên có thỏa thuận hòa giải. Thỏa thuận này có thể được lập trước, sau khi xảy ra tranh chấp, hoặc bất kỳ thời điểm nào trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại

Hình thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại

Theo khoản 1 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010, Trọng tài thương mại được định nghĩa là một phương thức giải quyết tranh chấp dựa trên sự thỏa thuận của các bên và thực hiện theo quy định của luật này.

Điều này có nghĩa là việc giải quyết tranh chấp sẽ được tiến hành dựa trên thỏa thuận của các bên, đảm bảo tuân thủ các quy định tại Luật Trọng tài thương mại 2010.

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại

Điều 4 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định các nguyên tắc cơ bản trong việc giải quyết tranh chấp qua Trọng tài như sau:

• Trọng tài viên phải tôn trọng thỏa thuận của các bên, với điều kiện thỏa thuận không vi phạm điều cấm hoặc trái đạo đức xã hội.
• Trọng tài viên phải thực hiện công việc với tính độc lập, khách quan và tuân thủ pháp luật.
• Các bên trong tranh chấp được đảm bảo quyền và nghĩa vụ bình đẳng. Hội đồng trọng tài phải tạo điều kiện để các bên thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình.
• Tranh chấp được giải quyết một cách không công khai, trừ khi các bên có thỏa thuận khác.
• Phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm.

Điều kiện để giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại

Theo Điều 5 Luật Trọng tài thương mại 2010, để giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài cần đáp ứng các điều kiện sau:

• Việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài chỉ được thực hiện khi các bên có thỏa thuận trọng tài. Thỏa thuận này có thể được lập trước hoặc sau khi phát sinh tranh chấp.
• Nếu một bên trong thỏa thuận trọng tài là cá nhân qua đời hoặc mất năng lực hành vi, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực với người thừa kế hoặc người đại diện theo pháp luật của họ, trừ khi có thỏa thuận khác.
• Trường hợp một bên trong thỏa thuận trọng tài là tổ chức và tổ chức đó chấm dứt hoạt động, phá sản, giải thể, hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với tổ chức tiếp nhận quyền và nghĩa vụ của bên đó, trừ khi các bên có thỏa thuận khác.

Giải quyết tranh chấp bằng Tòa án

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp tại Tòa án

Theo quy định tại Chương II Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, việc giải quyết tranh chấp bằng Tòa án phải tuân theo các nguyên tắc sau:

• Tuân thủ pháp luật trong quá trình tố tụng dân sự.
• Đảm bảo quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
• Đương sự có quyền quyết định và tự định đoạt trong quá trình tố tụng.
• Các bên tham gia tố tụng bình đẳng về quyền và nghĩa vụ.
• Quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự được đảm bảo.
• Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân thực hiện xét xử độc lập, chỉ tuân theo pháp luật.
• Tòa án giải quyết vụ án nhanh chóng, công bằng, công khai.
• Đảm bảo tính khách quan, vô tư trong tố tụng.
• Xét xử được tiến hành theo chế độ sơ thẩm và phúc thẩm.
• Hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa án phải được đảm bảo.
• Đảm bảo quyền tranh tụng của các bên trong quá trình xét xử.

Các tranh chấp thương mại thuộc thẩm quyền của Tòa án

Theo Điều 30 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, các tranh chấp thương mại sau thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án:

• Tranh chấp phát sinh từ hoạt động kinh doanh, thương mại giữa các cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh và cùng có mục đích sinh lợi.
• Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa các bên có mục đích sinh lợi.
• Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch chuyển nhượng vốn góp với công ty hoặc thành viên công ty.
• Tranh chấp giữa công ty và thành viên công ty; giữa công ty và người quản lý như thành viên Hội đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần; hoặc giữa các thành viên công ty liên quan đến thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, chia tách, chuyển đổi công ty.
• Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, ngoại trừ những trường hợp thuộc thẩm quyền của các cơ quan, tổ chức khác theo quy định pháp luật.