1. Pháp luật quy định gì về hạn chế phân chia di sản?

Hạn chế phân chia di sản là khi việc phân chia di sản thừa kế gặp phải một (một số) điều kiện nhất định khiến cho việc thực hiện quyền thừa kế, quyền yêu cầu chia thừa kế bị "trì hoãn" lại trong một khoảng thời gian nhất định. 

Hãy cùng xem pháp luật quy định như thế nào về vấn đề này nhé!!

Căn cứ Điều 661 Bộ luật dân sự 2015:

Trường hợp theo ý chí của người lập di chúc hoặc theo thỏa thuận của tất cả những người thừa kế, di sản chỉ được phân chia sau một thời hạn nhất định thì chỉ khi đã hết thời hạn đó di sản mới được đem chia.

Trường hợp yêu cầu chia di sản thừa kế mà việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của bên vợ hoặc chồng còn sống và gia đình thì bên còn sống có quyền yêu cầu Tòa án xác định phần di sản mà những người thừa kế được hưởng nhưng chưa cho chia di sản trong một thời hạn nhất định. Thời hạn này không quá 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn 03 năm mà bên còn sống chứng minh được việc chia di sản vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của gia đình họ thì có quyền yêu cầu Tòa án gia hạn một lần nhưng không quá 03 năm.

2. Điều kiện nào xuất hiện làm hạn chế phân chia di sản thừa kế?

2.1 Điều kiện dẫn đến hạn chế phân chia di sản

Theo Điều 661 Bộ luật dân sự 2015, ta thấy rằng việc hạn chế phân chia di sản thừa kế chỉ xảy ra khi bối cảnh thừa kế xuất hiện những điều kiện nhất định, cụ thể là:

Thứ nhất, dựa trên ý chí của người lập di chúc:

Trong các bài viết trước đây, chúng ta từng biết rằng thời điểm người thừa kế có quyền yêu cầu chia thừa kế là thời điểm mở thừa kế, cũng chính là thời điểm người để lại di sản qua đời hoặc được tuyên bố chết theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, khi người lập di chúc chỉ định trong di chúc rằng việc phân chia di sản thừa kế chỉ được thực hiện sau một thời hạn nhất định, thì quyền yêu cầu phân chia di sản thừa kế của những người thừa kế sẽ bị "trì hoãn" lại cho đến hết khoảng thời gian đó. 

Hệ quả là chỉ sau khi hết thời hạn do người lập di chúc định đoạt, thì di sản đó mới được đem ra phân chia cho người thừa kế. 

Thứ hai, căn cứ vào thỏa thuận của tất cả những người thừa kế:

Khi có sự thỏa thuận của tất cả những người thừa kế về việc di sản chỉ được phân chia sau một thời hạn nhất định, thì chỉ sau khi hết thời hạn đó di sản mới được đem chia. 

Tương tự điều kiện trên, cho đến trước khi kết thúc thời hạn nhất định do tất cả những người thừa kế cùng thống nhất đặt ra, người thừa kế không được quyền yêu cầu phân chia di sản. 

Đối với điều kiện này, bạn đọc có thể hiểu rằng nếu không có di chúc, hoặc người để lại tài sản có lập di chúc nhưng trong di chúc không chỉ định sự hạn chế phân chia di sản thừa kế, thì tất cả những người thừa kế có thể tự thỏa thuận về sự hạn chế phân chia di sản này. Một điểm lưu ý rằng sự thỏa thuận chỉ được thực hiện khi có sự đồng thuận của tất cả người thừa kế. 

Thứ ba, xuất hiện tình trạng ảnh hưởng nghiêm trọng của việc chia thừa kế tại thời điểm đó đối với đời sống của bên vợ/chồng còn sống và gia đình:

Khi điều kiện này xảy ra, bên vợ/chồng còn sống và gia đình bị ảnh hưởng nghiêm trọng có quyền yêu cầu Tòa án xác định quyền thừa kế và phần di sản được hưởng, đồng thời yêu cầu Tòa phán quyết chưa cho chia thừa kế. Thời gian hạn chế chỉ được kéo dài không quá 03 năm kể từ ngày mở thừa kế, chỉ được gia hạn một lần không quá 03 năm. 

Chúng ta cần lưu ý một số điều sau đây đối với tình huống có xuất hiện điều kiện này:

• ► Một là, nghĩa vụ chứng minh mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của việc chia thừa kế đến đời sống thuộc về bên vợ/chồng còn sống, họ phải có bằng chứng để chứng minh sự tồn tại của việc đời sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng; 
• ► Hai là, việc hạn chế phân chia di sản chỉ giới hạn trong một khoảng thời gian nhất định - 03 năm kể từ ngày mở thừa kế, gia hạn thêm 01 lần không quá 03 năm - tức tổng thời gian hạn chế chỉ có thể kéo dài tối đa 06 năm kể từ thời điểm mở thừa kế, và
• ► Ba là, việc gia hạn cũng phải đi kèm với bằng chứng chứng minh việc vẫn còn tồn tại sự ảnh hưởng nghiêm trọng của việc chia thừa kế đến đời sống của người đó và gia định. 

Đối với vấn đề này, chúng ta cũng ngầm hiểu rằng trong thời gian hạn chế phân chia di sản đã định, người bị ảnh hưởng nghiêm trọng của việc chia thừa kế cần có những động thái để thoát ra khỏi sự ảnh hưởng nghiêm trọng đó, bởi mục đích ý và nghĩa của việc hạn chế phân chia di sản là nhằm tạo điều kiện về mặt thời gian để những người này tiến hành giải quyết các vấn đề liên quan, ổn định đời sống của mình, để việc chia thừa kế sau đó có thể diễn ra một cách thuận lợi. 

Tuy vậy, chúng ta cũng cần biết rằng pháp luật thực định lại không có quy định nào bắt buộc những người trong tình huống đó phải tìm cách thoát ra khỏi sự ảnh hưởng nghiêm trọng của việc chia thừa kế đối với đời sống. Do đó, đối với quy định pháp luật, việc thực hiện một hoặc nhiều hành động, động thái nào đó của những người bị ảnh hưởng bởi việc chia thừa kế nêu trên chỉ ở mức độ khuyến khích thực hiện.

Còn xét về đời sống thực tế, nếu chúng ta là những người rơi vào tình huống đời sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi việc chia thừa kế, thì việc hành động để giúp bản thân và gia đình ổn định đời sống, thoát khỏi sự ảnh hưởng là một điều nên làm. 

2.2 Quy định pháp luật liên quan

Bên cạnh đó, nội dung quy định này cũng được đề cập trong Luật Hôn nhân & Gia đình 2014 tại Điều 66, liên quan đến vấn đề giải quyết tài sản của vợ chồng trong trường hợp một bên chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết, cụ thể bạn đọc tham khảo:

3. Trong trường hợp việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của vợ hoặc chồng còn sống, gia đình thì vợ, chồng còn sống có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế phân chia di sản theo quy định của Bộ luật dân sự.

Để cụ thể hóa quy định này, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết số 01/2024/NQ-HĐTP ngày 16/5/2024 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2024) hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật trong giải quyết vụ việc về hôn nhân gia đình, trong đó tại Điều 5 đã hướng dẫn chi tiết việc hạn chế phân chia di sản của vợ, chồng trong trường hợp một bên chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết như sau:

Việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của vợ hoặc chồng còn sống và gia đình theo quy định tại khoản 3 Điều 66 của Luật Hôn nhân và gia đình và Điều 661 của Bộ luật Dân sự là trường hợp người chết có để lại di sản, nhưng nếu chia di sản này cho người thừa kế thì vợ hoặc chồng còn sống và gia đình gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống như: không có chỗ ở, mất nguồn tư liệu sản xuất duy nhất...

Ví dụ 1: Trước khi kết hôn, anh A mua được một ngôi nhà cấp 4 có diện tích 35 m2. Sau đó anh A kết hôn với chị B và không nhập ngôi nhà này vào khối tài sản chung của vợ chồng. Sau khi sinh được một người con thì anh A chết và không để lại di chúc. Bố mẹ của anh A yêu cầu chia di sản thừa kế là ngôi nhà của anh A. Chị B và con không có chỗ ở nào khác và cũng chưa có điều kiện để tạo lập chỗ ở khác. Ngôi nhà này lại không thể chia được bằng hiện vật. Trong trường hợp này việc chia di sản thừa kế là ngôi nhà sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của chị B và con.

Ví dụ 2: Anh C và chị D kết hôn với nhau và mua được ngôi nhà có diện tích 35 m2. Sau khi sinh được một người con thì anh C chết và không để lại di chúc. Bố mẹ của anh C yêu cầu chia di sản do anh C để lại là phần nhà của anh C trong ngôi nhà này. Chị D và con không có chỗ ở nào khác, trong khi đó ngôi nhà này nếu chia bằng hiện vật thì không bảo đảm cho việc sinh hoạt tối thiểu của chị D và con; nếu buộc chị D phải thanh toán bằng tiền phần thừa kế mà bố mẹ anh C được hưởng thì chị D cũng không có khả năng. Trong trường hợp này, việc chia di sản thừa kế phần nhà của anh C trong ngôi nhà có diện tích 35 m2 sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của chị D và con.

Những ví dụ cụ thể trên đây sẽ giúp bạn đọc hình dung rõ hơn cách thức ứng dụng quy định này trên thực tế. Hơn hết, việc áp dụng quy định còn tùy vào từng tình huống cụ thể với những tình tiết cụ thể khác nhau. Do đó, bạn đọc hãy chắc chắn rằng mình đã phân tích sự việc một cách đầy đủ, khách quan và chuẩn xác trước khi thực hiện các quyền và nghĩa vụ liên quan. Nếu không kiểm soát được điều này, hãy nghĩ ngay đến việc tham khảo ý kiến tư vấn chuyên sâu của kuật sư của bạn nhé!!



Luật sư Trần Minh Hùng – Tốt nghiệp đại học Luật TPHCM, tốt nghiệp Học viện Tư Pháp, Tốt nghiệp Luật sư, thuộc Đoàn LS TPHCM, Thuộc Liên đoàn LSVN là một trong những luật sư sáng lập văn phòng luật, giàu kinh nghiệm về kiến thức và thực tiễn đã dành nhiều thắng lợi vụ kiện và quan trọng luật sư Hùng luôn coi trọng chữ Tâm của nghề luật sư và trách nhiệm đối với xã hội nên đã được nhiều hãng báo chí, truyền thông, Đài truyền hình, Đài tiếng nói Việt nam phỏng vấn pháp luật,  nhiều lĩnh vực quan trọng liên quan đến đời sống. Luật sư Trần Minh Hùng là đối tác tư vấn pháp luật được nhiều hãng truyền thông, báo chí trong nước  tin tưởng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn trên VOV Giao Thông – Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát thanh VOH TPHCM, Đài truyền hình TP.HCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Truyền hình SCTV, THĐN, Truyền hình Quốc Hội VN, Truyền hình Công an ANTV, Đài truyền hình Vĩnh Long, Đài phát thanh kiên giang, Đài Bình Dương, Truyền hình Quốc Phòng, VTC... và các hãng báo chí trên cả nước, được các tổ chức, trường Đại học Luật TP.HCM mời làm giám khảo các cuộc thi Phiên tòa giả định với Đại học cảnh sát, mời làm chuyên gia ý kiến về các sự kiện lớn, được mời dạy bồi dưỡng nghiệp vụ cho các luật sư……là đối tác tư vấn luật của các hãng truyền thong, các tổ chức, xã hội uy tín và chuyên nghiệp và luôn mang lại niềm tin cho khách hàng và ghi nhận sự đóng góp của chúng tôi cho xã hội...là luật sư bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như Viettinbank, các vụ Giết Người do mâu thuẫn hát karaoke tại Bình Chánh, Bào chữa chủ tịch Huyện Đông Hòa – Phú Yên, Đại án Vụ cướp bitcoin 35 tỷ Long Thành- Dầu Dây, Bào chữa vụ Đại Án Đăng Kiểm, Bào chữa vụ đại án Khai thác Cát Cần giờ, Bào chữa bị cáo Huân không đeo khẩu trang mùa Covit, Vụ Nữ sinh Tân Bình bị cắt tai, bảo vệ cho MC Trấn Thành, Bào chữa, bảo vệ vụ "Bác sĩ khoa rút ống thở", Bảo vệ cho người cho thuê nhà vụ Công ty Thế giới Di Động không trả tiền thuê nhà mùa dịch covid, Tư vấn cho nghệ sĩ Thương Tín, bảo vệ vụ đổ xăng đốt 10 người tại TPHCM, Bảo vệ thành công vụ 1 bệnh nhân bị xông hơi chết tại nhà bè, các vụ Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, cưỡng đoạt, cướp, gây thương tích, tham ô, mua bán ma túy, cố ý làm trái, bào chữa vụ án cựu Cảnh sát Buôn Lậu và các bị cáo kiên quan, bào chữa vụ chiếm đoạt tiền công nghệ của nước Úc của bị can về công nghệ, bào chữa vụ Mua bán khẩu trang mùa covid, bào chữa nhiều vụ án ma túy, bào chữa vụ lợi dụng chức vụ quyền hạn của tổ chức tín dụng ngân hàng... .… và rất nhiều các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi..…là hãng luật tư vấn luật cho nhiều công ty Việt Nam và nước ngoài trên cả nước luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.
Chúng tôi hội đủ các luật sư chuyên về các lĩnh vực, kinh nghiệm, chuyên sâu như: hình sự, dân sự, kinh tế, thừa kế, hợp đồng, đất đai, ly hôn, dịch vụ nhà đất, di chúc, lao động…